Οι κουτόφραγκοι

Μετά την αποκατάσταση μερικών δυσλειτουργιών στο δίκτυο της FORTHnet, οι οποίες επιλύθηκαν μόνο αφού ζήτησα πληροφορίες για το πώς θα διακόψω τη σύμβαση double play που έχω, επανέρχομαι στο blog που ξεκίνησε μεν ως συνεταιρικό, πλην όμως οι συνεταίροι μου σφυρίζουν αδιάφορα προβάλλοντας διάφορες προφάσεις. Το συνεχίζω λοιπόν, αλλά να ξέρουν ότι μόνη λύση για να εξιλεωθούν είναι να συμπράξουν στην κομπίνα που θα τους προτείνω να στήσουμε μόλις τους συναντήσω το καλοκαίρι, η οποία προϋποθέτει ένας εξ αυτών να γίνει παπάς. Θα είναι inside job, με λεφτά πολλά και ξεπλυμένα. Περισσότερες πληροφορίες θα τους δώσω κατ’ ιδίαν.

Το 1974, λοιπόν, ο Μελέτιος Αποστολίδης, κάτοικος Λαπήθου Κυρήνειας, αναγκάστηκε λόγω της τουρκικής εισβολής να εγκαταλείψει το σπίτι του και να καταφύγει με την οικογένειά του στο νότιο τμήμα του νησιού.
28 χρόνια μετά, ήτοι το έτος 2002, οι Βρετανοί υπήκοοι David και Linda Orams, αγόρασαν (έναντι περίπου £160,000) ένα ακίνητο που ανήκε στην περιουσία του Αποστολίδη στο βόρειο τμήμα, ανήγειραν σε αυτό έπαυλη με πισίνα και άρχισαν να τη χρησιμοποιούν ως εξοχική τους κατοικία.
Το 2004, ένα έτος δηλαδή μετά την άρση της απαγόρευσης μετακίνησης πολιτών μεταξύ των δύο τμημάτων του νησιού, ο Αποστολίδης προσέφυγε στα δικαστήρια της Λευκωσίας κατά του ζεύγους Orams, ζητώντας να του αποδώσουν το εν λόγω ακίνητο. Ο μεν Αποστολίδης ισχυρίστηκε ότι οι Orams το απέκτησαν παρανόμως, οι δε Orams ότι το είχαν αγοράσει καλόπιστα από κάποιον τρίτον, στον οποίο παλιότερα είχε παραχωρηθεί από τις τουρκικές αρχές του βόρειου τμήματος του νησιού.
Η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης παρουσίασε ωστόσο διάφορες δικονομικές και διαδικαστικές επιπλοκές, στις οποίες δεν έχει νόημα να επεκταθεί κανείς από πλευράς νομικής τους ανάλυσης (αν και θα άξιζε ίσως να αναφερθεί χαρακτηριστικά το περιστατικό με το δικηγόρο του ζεύγους Orams που πήγε στο δικαστήριο μία ημέρα μέρα μετά τη δικάσιμο) και τελικά η απόφαση που εξεδόθη δεν υπεισήλθε στην καθ’ αυτή διερεύνηση των πραγματικών περιστατικών και των νομικών προβλημάτων που είχαν εγερθεί. Οι Orams ερημοδικάστηκαν και, σύμφωνα με το διατακτικό της απόφασης, υποχρεώθηκαν να κατεδαφίσουν την έπαυλη, να αποδώσουν αμέσως το ακίνητο στον ενάγοντα και να του καταβάλουν διάφορα ποσά ως αποζημίωση. Προσέφυγαν εν συνεχεία με διάφορα ένδικα μέσα μέχρι και στο Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα.
Κατόπιν τούτου, ο Αποστολίδης επεδίωξε την εκτέλεση της απόφασης αυτής στη Βρετανία, τα δικαστήρια της οποίας ανέστειλαν τη διαδικασία και υπέβαλαν στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ECJ) προδικαστικά ερωτήματα σχετικά με το θέμα, ένα εκ των οποίων ήταν εάν το κοινοτικό δίκαιο και το εθνικό δίκαιο κράτους-μέλους της ΕΕ, ήτοι εν προκειμένω της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι εφαρμοστέο στο βόρειο τμήμα του νησιού.

Πριν από μερικές ημέρες και συγκεκριμένα την 28 Απριλίου 2009, το ECJ αποφάσισε ότι οι συνθήκες άσκησης κυβερνητικής εξουσίας κράτους-μέλους σε περιοχές εδαφών του δεν επηρεάζουν την εκτελεστότητα δικαστικών αποφάσεων επί ακινήτων που βρίσκονται σε αυτές, ή την εν γένει εφαρμογή του δικαίου.

Χωρίς να υπεισέρχομαι επί του παρόντος σε οποιαδήποτε περαιτέρω ανάλυση των επιμέρους θεμάτων των οποίων επελήφθη το ECJ, θεωρώ ότι η απόφασή του αυτή είναι ενδεικτική της ποιότητας του σύγχρονου ευρωπαϊκού νομικού κόσμου. Αυστηρά επιστημονική, εμπεριστατωμένη, απαλλαγμένη από περιττές αναφορές και παραπομπές, περιγράφει και αναλύει την ουσία των αντικειμένων της με τρόπο που κάνει το χειρισμό τους να φαίνεται προφανής. Σ’ αυτό βοήθησε βέβαια σημαντικά και η αναλόγου επιπέδου επιλογή των προς διερεύνηση ερωτημάτων που έθεσε το βρετανικό δικαστήριο, στο οποίο έχει πλέον παραπεμφθεί εκ νέου η υπόθεση.

Και δεν είναι τόσο η αναμενόμενη διαπίστωση ότι ο μέσος όρος της ποιότητας των αποφάσεων των ελληνικών δικαστηρίων απέχει από αυτόν του ECJ (κάτι δικαιολογημένο, αν αναλογιστεί κανείς την εσωστρέφεια και την ανεπάρκεια του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος κάθε βαθμίδας), ούτε ότι το ECJ σεβάστηκε υποδειγματικά το κύρος του και το θεσμό που υπηρετεί, αρνούμενο να αναμείξει στο σκεπτικό του οποιοδήποτε ψήγμα πολιτικής διάστασης της υπόθεσης (η οποία, σε κάθε περίπτωση, θα είναι σημαντική και ειδικά εφ’ όσον υπάρξουν πολιτειακές εξελίξεις στην Κύπρο, θα επηρεάσει άμεσα το σύνολο σχεδόν των Ελληνοκυπρίων που έχασαν ακίνητα περιουσιακά στοιχεία στο βόρειο τμήμα).
Είναι ότι το ECJ είναι ένα κομμάτι του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ικανό από μόνο του να αποτελέσει ισχυρό λόγο συμμετοχής στην ΕΕ κάθε χώρας με στοιχειώδες ένστικτο αυτοσυντήρησης και την ελάχιστη διάθεση βελτίωσης των συνθηκών ζωής των πολιτών της. Θα μπορούσε, βέβαια, κάποιος, καλόπιστος ή όχι, να ισχυριστεί ότι δεν θα είχαν έτσι τα πράγματα, αν οι προηγούμενες της παραπάνω απόφασης πολιτικές επιλογές της ΕΕ ήταν διαφορετικές, όπως π.χ. αν υπήρχε έστω και μια χώρα της που να είχε αναγνωρίσει ως αυτόνομο κράτος το σημερινό βόρειο τμήμα. Ή ότι αν είχαν αναμειχθεί στην υπόθεση ισχυρά πολιτικά και εμπορικά συμφέροντα το ECJ θα έβρισκε τον τρόπο να τα εξυπηρετήσει, τηρώντας μια νομικά επαμφοτερίζουσα στάση.
Κι όμως:
- Αν οι πρότερες πολιτικές επιλογές της ΕΕ ήταν διαφορετικές, η απόφαση του ECJ θα όφειλε να είναι διαφορετική. Γιατί αυτός ακριβώς είναι ο θεσμικός του ρόλος, γιατί η διάκριση της δικαστικής εξουσίας είναι τόσο εμπεδωμένη και πανταχού παρούσα (είτε ρητά είτε ως αυτονόητα εννοούμενη) στο ευρωπαϊκό δίκαιο και στη νομολογία, που ουδείς διανοείται να επιδείξει πραξικοπηματική συμπεριφορά έναντι ενός εκ των πυλώνων του οικοδομήματος της ΕΕ. Πόσο μάλλον αν η δικαιολογία του στηριζόταν στα συμφέροντα ενός, οποιουδήποτε, κράτους-μέλους.
- Δικηγόρος των Orams στα βρετανικά δικαστήρια είναι η Cheri Blair, ήτοι η σύζυγος του πρώην Πρωθυπουργού. Φαντάζομαι ότι αν εδώ είχε συμβεί κάτι παρόμοιο, θα είχαν προκύψει μερικές επερωτησούλες στη Βουλή για το θέμα. Και ίσως δικαίως, αλλά τα όσα θα ακούγονταν θα ήταν ιδιαίτερα προσβλητικά για την έννοια της κοινής λογικής.
Η επικοινωνιακή διάσταση της ιδέας της ευρωπαϊκής ενοποίησης, τόσο σε κοινοτικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι τουλάχιστον προβληματική, ενίοτε δε ανύπαρκτη, με αποτέλεσμα να ανθεί η καχυποψία, η συνομωσιολογία και ο απομονωτισμός. Προβολή και συζήτηση αποφάσεων όπως η Αποστολίδης-Orams, ακόμη κι αν αυτή δεν αποκτήσει τελικά τη διάσταση που της αποδίδω τώρα, θα βοηθούσε, ειδικά μετά τις αποτυχίες του εγχειρήματος της συνταγματικής συνθήκης, να έρθει η συζήτηση σε πραγματικά σημαντικούς προβληματισμούς, αναδεικνύοντας παράλληλα την πολιτική ρηχότητα όσων αναλύουν τον κόσμο με ανθέλληνες, φιλέλληνες, κουτόφραγκους, καλικαντζάρους, ανέραϊδους κ.λπ..

Και μια κι έρχονται ευρωεκλογές, αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιου είδους ή προσανατολισμού θέσεις απουσιάζουν από την ατζέντα ή το πρόγραμμα όλων, ανεξαιρέτως, των πολιτικών κομμάτων.