Ο μαγικός ρεαλισμός του Gabriel García Márquez

Το Νοέμβριο του 1928, στην πόλη Ciénaga της Κολομβίας, εργάτες συλλογής μπανάνας της αμερικάνικης εταιρείας “Unitied Fruit Company” ξεκίνησαν απεργία με αιτήματα την κατάρτιση συμβάσεων εργασίας, την καθιέρωση οκταώρου και εργάσιμης εβδομάδας 6 ημερών, καθώς και την κατάργηση των κουπονιών τροφίμων, συνηθισμένη, κατά τα φαινόμενα, πρακτική των εταιρειών της εποχής. Η απεργία εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο μέχρι τότε εργατικό κίνημα και, ένα μήνα μετά, η κυβέρνηση της Κολομβίας, συνδράμοντας τη διοίκηση της United Fruit Company, έστειλε στη Ciénaga ένα σύνταγμα στρατιωτών από τη Μπογκοτά με επικεφαλής τον Στρατηγό Cortés Vargas. Την 6η Δεκεμβρίου και ενώ στην πλατεία της πόλης είχαν συγκεντρωθεί οι απεργοί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους, ο στρατός απέκλεισε τους δρόμους περιμετρικά της πλατείας και έστησε πολυβόλα στα γύρω κτίρια. Ο Cortés Vargas κάλεσε το πλήθος να διαλυθεί εντός 5 λεπτών και, αφού όλοι έμειναν στη θέση τους, έδωσε διαταγή στους στρατιώτες να ανοίξουν πυρ, αδιακρίτως. Ο αριθμός των νεκρών, αν και ουδέποτε προσδιορίστηκε επισήμως, εκτιμάται ότι ξεπέρασε τις 2.000. Το συμβάν έμεινε στην ιστορία ως “Η Σφαγή της Μπανάνας”.
Ένα έτος πριν, το 1927, είχε γεννηθεί στην Αρακατάκα της Κολομβίας ο Gabriel García Márquez. Όπως έχει πει, άκουγε τις ιστορίες της γιαγιάς του, της Doña Tranquilina Iguarán Cotes, που είχε ένα τρόπο να τις διηγείται “αντιμετωπίζοντας το εξωπραγματικό σαν κάτι εντελώς φυσικό”. Έτσι, μ' αυτό το ίδιο πνεύμα, είναι γραμμένο και το “Εκατό Χρόνια Μοναξιάς”, μια αφήγηση ενός συνεχούς περάσματος από την πραγματικότητα και το ρεαλισμό στη φαντασία και στην τρέλα. Είναι λυτρωτικό το βιβλίο αυτό, η γραφή του Μάρκες είναι ακροβατική, μεταξύ λογοτεχνίας και ποίησης, να περιγράφει με το ίδιο αγνό κι ανελέητο πάθος και την ίδια ανατριχιαστική απάθεια έρωτες και θανάτους, τον εξοντωτικό αγώνα του ανθρώπου να χαράξει τη μοίρα του και τη λιγοψυχία του απέναντι στις ίδιες του τις προκαταλήψεις, την αδράνειά του απέναντι στη λήθη και την αλήθεια, την πίστη του για την αναπόφευκτη κι αναγκαία δυστυχία των πολέμων του.

Η φυσική μεγαλοψυχία του αρχετύπου της μάνας, πρωτόγονα αγνής, άθικτης και φύσης άγριας, η διεστραμμένη και άτεγκτη σκληρότητα της θρησκοληψίας, όπως και, τέλος, η αυτοκαταστροφικότητα της λαγνείας και της άγνοιας του πεπρωμένου, όλα, ενσαρκωμένα από τρεις βασικές προσωπικότητες-ηρωίδες, δένουν μεταξύ τους σ' ένα κύμα, ένα τρίπτυχο που λες κι επαναλαμβάνεται σιωπηρά αιώνες τώρα, λες και όποια άλλη γενιά παρεμβλήθηκε σ' αυτούς τους τρεις σταθμούς έγινε από λάθος ή για να γεμίσει ο χρόνος μέχρι να έρθει ξανά μια νέα μάνα. Πρόκειται για την ιστορία μιας οικογένειας που “...ήταν μια μηχανή με αναπόφευκτες επαναλήψεις, ένας τροχός που θα γύριζε στην αιωνιότητα αν δεν υπήρχε η βαθμιαία και αμετάκλητη φθορά του άξονα", όπως λέει τελικά o Μάρκες.

Η ιστορία αυτή είναι, ουσιαστικά, μια στυγνή παραδοχή της μοναξιάς των ανθρώπων, που, παρά την αλληλεπίδραση και τη συμβίωσή τους, χαράσσουν τελικά μοναχικές γραμμές. O Μάρκες δεν είναι ο μόνος που το έχει πει, ούτε φυσικά ο πρώτος, αλλά στη λογοτεχνία, εξ ορισμού, μετράει ο τρόπος που επιλέγει ο συγγραφέας να κάνει τον αναγνώστη κοινωνό των σκέψεων και των βασάνων του.

Γι' αυτό ακριβώς το λόγο, για τον ίδιο δηλαδή που ο Μάρκες επιμένει να φωνάζει ότι η Σφαγή της Μπανάνας πράγματι συνέβη και δεν ήταν ένα ανάξιο λόγου περιστατικό, όπως θέλησαν να το υποβαθμίσουν οι υποκινητές του, οποιοσδήποτε αντιληφθεί την ετυμολογία της “αλήθειας”, οφείλει και να πάψει να αρκείται στον εαυτό του και να συνειδητοποιήσει ότι “Κανείς δεν θα σε θυμάται για τις κρυφές σου σκέψεις”, όπως, δηλαδή, ακριβώς το λέει ο Μάρκες.

Στις φωτογραφίες βλέπουμε τους ηγέτες των εργατών της United Fruit Company, το Στρατηγό Cortés Vargas, τον Márquez και το σπίτι που μεγάλωσε στην Αρακατάκα, από το οποίο εμπνεύστηκε το σπιτικό της οικογένειας Μπουενδία στο Μακόντο.