Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου 2009

Η σιωπή είναι χρυσός

"Αποδεικνύεται ότι η μουσική συνιστούσε οργανικό τμήμα της καθημερινής ανθρώπινης ζωής, πολύ νωρίτερα από ό,τι πίστευαν μέχρι σήμερα", λέει το άρθρο του Έθνους σχετικά με την ανακάλυψη σε σπήλαια της Νότιας Γερμανίας μουσικών οργάνων ηλικίας 35.000 ετών, φτιαγμένα από οστά πουλιών και ελεφαντόδοντο.

Ήδη, δηλαδή, από τον 330ο π.Χ. αιώνα (τουλάχιστον), οι άνθρωποι όχι μόνο ήξεραν να κατασκευάζουν μουσικά όργανα, αλλά και είχαν συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα της τέχνης στη ζωή τους και, πάντως, είχαν ανακαλύψει και αντιληφθεί την απόλαυση της μουσικής.
Ουσιαστικά, όμως, μόνο τον τελευταίο ένα αιώνα έχει αρχίσει να αποκτά νόημα η ερώτηση "Τι μουσική ακούς;". Λογικό, η παγκόσμια διάδοση των διαφόρων μορφών μουσικής έπρεπε αναγκαστικά να περιμένει την εξέλιξη της τεχνολογίας για να γεννήσει το οικονομικό-καλλιτεχνικό πλέγμα, που σήμερα ονομάζουμε "μουσική βιομηχανία".

Η ερώτηση, λοιπόν, αυτή δεν είναι καθόλου απλή. Ουδεμία σχέση με την ερώτηση "Τι χορούς χορεύεις;", ας πούμε, πόσο μάλλον με την "Τι γλυπτά βλέπεις;". Η απάντηση στην "Τι μουσική ακούς;" μπορεί να αποκαλύψει πολλά για την προσωπικότητα εκείνου που θα προσπαθήσει να την απαντήσει, ο οποίος βέβαια θα δυσκολευτεί αρκετά και, κατά πάσα πιθανότητα, τελικά θα αρνηθεί να το κάνει, αφού είναι τόσο εύκολη, προσιτή και συνεχής η πρόσβαση σε σχεδόν κάθε είδος μουσικής, που είναι κοινός, πλέον, τόπος να καταλήξει κανείς να απαντήσει "Πολλά" ή "Απ' όλα". Και δικαιολογημένα, ουδείς υποχρεούται να αποδίδει στη μουσική περισσότερη σημασία απ' όση πραγματικά έχει γι' αυτόν, ούτε να την έχει αναλύσει στο βαθμό που το έχει κάνει κι αυτός που του απευθύνει την -αποφράδα- εν λόγω ερώτηση.

O ορθότερος, επομένως, χειρισμός αυτής της ερώτησης είναι η αποφυγή της απάντησης. Όχι επειδή η απάντηση "απ' όλα" είναι η τυπικά σωστή, αλλά επειδή πραγματικά όλοι, θέλοντας και μη, ακούμε πλέον απ' όλα. Το ζητούμενο, απλώς, είναι, όταν ανακαλύπτει κανείς τους άξιους εκπροσώπους του κάθε μουσικού είδους, να τους αξιολογεί τόσο ανοιχτόμυαλα όσο και προσωπικά.

Έστω, τώρα, ότι τα 35.000 αυτά χρόνια η διάρθρωση των ανά τον κόσμο μουσικών τρόπων, συστηματοποιημένων ή μη, με αυτοσχεδιαστικά μοτίβα ή μη, βασίζεται στην έννοια του μουσικού φθόγγου, ή, απλοποιημένα, της "νότας", όπως την εννοούμε σήμερα (δεν νομίζω δηλαδή ότι έχει ιδιαίτερο νόημα να αναζητήσει κανείς την εξαίρεση του κανόνα αυτού, η οποία, φαντάζομαι, υπάρχει). Με δεδομένες, λοιπόν, τις δυνατότητες των μουσικών οργάνων και του ανθρώπινου αυτιού, όπως και την εκθετική αύξηση της μουσικής παραγωγής τον τελευταίο αυτόν ένα αιώνα, ας δεχθούμε ότι η πιθανότητα να έχουν εμπνευσθεί μέσα στα 35.000 αυτά χρόνια δύο διαφορετικοί άνθρωποι την ίδια ακριβώς μελωδία δεν είναι καθόλου μικρή.

Κι έτσι, αναπόφευκτα, συνέβη και το εξής:
Το 2002 ο Βρετανός μουσικοσυνθέτης Mike Batt στο δίσκο του Classical Graffiti, συμπεριέλαβε ένα κομμάτι με τίτλο "A one minute silence", ο τίτλος του οποίου ήταν απολύτως ακριβής και περιγραφικός του περιεχομένου του: Ουδείς ήχος. Ενός λεπτού σιγή. Ο συνθέτης είπε ότι το είχε εμπνευσθεί από τον Αμερικάνο μουσικοσυνθέτη John Cage, ο οποίος, όταν το 1948, μπήκε σε ένα ανηχωικό θάλαμο του Πανεπιστημίου Harvard και διαπίστωσε ότι, αντί σιγής, άκουγε τις συχνότητες λειτουργίας του νευρικού και του κυκλοφορικού του συστήματος, το 1952 συνέθεσε, που λέει ο λόγος, το κομμάτι "4'33''", η απόλυτη σιγή του οποίου διαρκούσε 4 πρώτα λεπτά και 33 δεύτερα (υποθέτω ότι η καλλιτεχνική αξία του ενός λεπτού του Batt ήταν σαφώς ανώτερη, αφού κατόρθωσε σε πολύ λιγότερο χρόνο από τον πρωτοπόρο αλλά, τελικά, φλύαρο Cage να μεταδώσει τα ίδια ακριβώς συναισθήματα). Η συνέχεια ήταν ακόμα φαιδρότερη: Ο Cage έκανε αγωγή στον Batt για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας! (Πώς πας κύριε και δεν λες τίποτα χωρίς να μου ζητήσεις την άδεια; Πρώτος εγώ δεν είπα τίποτα πριν από μισό αιώνα;) Απώλεσε, δυστυχώς για όλους μας, ο δικαστής την ευκαιρία να εκδώσει απόφαση επί της υπόθεσης, καθώς οι ανωτέρω καλλιτέχνες πρόλαβαν να καταλήξουν σε εξώδικο συμβιβασμό, με τον Batt να καταβάλλει στον Cage άγνωστο ποσό, το οποίο, όμως, αμφότεροι οι αντίδικοι δήλωσαν ότι ήταν σε δολάρια και εξαψήφιο.

Παρόμοια καραγκιοζιλίκια έχει να επιδείξει η μουσική βιομηχανία αρκετά. Δείγματα του ότι όσοι λένε πως τελικά δεν θα καταφέρει ν' αντέξει το βάρος της και θα καταρρεύσει, καθαρίζοντας το τοπίο και αφήνοντας χώρο στην αυθεντική καλλιτεχνική έκφραση που ποτέ δεν έπαψε να αναδύεται, ανεξαρτήτως των όποιων πνιγηρών συνθηκών, μάλλον έχουν δίκιο. Οι πραγματικοί καλλιτέχνες είναι πολλοί, είναι παντού και, συνήθως, δεν το γνωρίζουν ούτε οι ίδιοι.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου