Υπέρ ελπίδος

Το επιτύμβιο "Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος" είναι ναρκωτικό. Ανακουφίζει την ανάγκη που έχει κανείς ώρες-ώρες να ορθώσει το ανάστημά του απέναντι στα διλήμματα και στους ψυχολογικούς εκβιασμούς που μεταχειρίζονται οι πάσης φύσεως εξουσίες, είτε έχει εθελούσια υποταχθεί σ' αυτές είτε απλώς τις ανέχεται, γεννά μια ψευδαίσθηση επαναστατικής διάθεσης, ντύνει την τάση της αντίδρασης και την καταπραΰνει μ' έναν λογοτεχνίζοντα μανδύα που φροντίζει, με τις δύο πρώτες γραμμές, να κρύψει την πολυπλοκότητα του κόσμου και της ζωής και να αναδείξει, με την τρίτη, την ελευθερία ως τον υπέρτατο σκοπό, τη δικαίωση, το τέλος.

Το ναρκωτικό αυτό, ως μέσο, με πείθει. Πράγματι, δηλαδή, κάνει αυτό που υπόσχεται. Το ερώτημα, όμως, είναι αν το θέλει κανείς ή, έστω, αν το χρειάζεται. Αν δηλαδή η ελευθερία είναι ο σκοπός της έρημης αυτής ζωής και, αν είναι, αν αξίζει τον κόπο να πληρώσει κανείς το τίμημα να μη φοβάται και να μην ελπίζει τίποτα προκειμένου να την κατακτήσει. Και φυσικά, ακόμη κι αν η περί ης ο λόγος φράση δεν είναι μια πρόταση αλλά απλώς μια πανηγυρική εκδήλωση κατάκτησης της προσωπικής ευτυχίας ή ολοκλήρωσης, ουδεμίας ασυλίας τυγχάνει κριτικής ή συζήτησης, κυρίως επειδή προέρχεται από έναν άνθρωπο που καιγόταν από την ανάγκη και την ηδονή της αναζήτησης, όπως και της αγωνίας να την εκφράσει και, επομένως, να τη μοιραστεί.

Και προτού αναλογιστεί κανείς αν αξίζει η ελευθερία το τίμημά της, ας αναλογιστεί πρώτα ποιό είναι το τίμημα των τιμημάτων της. Προσωπικές, βέβαια, είναι οι αξίες του καθενός, αλλά ο "λέφτερος", όπως περιγράφεται από το Ν. Καζαντζάκη, είναι ο άνθρωπος που είναι απόλυτα μόνος. Απελπιστικά, κυριολεκτικά, μόνος. Ούτε καν αυτάρκης, γιατί δεν καθορίζεται από ανάγκες κι εξαρτήσεις, δεν τον νοιάζει ο κόσμος, δεν έχει αισθήματα να τον παροτρύνουν ή να τον καθοδηγούν, δεν επικοινωνεί. Κι όχι γιατί το συνειδητοποίησε, αλλά γιατί το θέλησε, το επεδίωξε.

Τέτοια ελευθερία δεν την εύχομαι σε κανέναν. Ταιριάζει μόνο σε νεκρούς και σ' επιτύμβιες στήλες.

Δ