Παράπλευρες Ανακαλύψεις

Όταν σου λέει κάποιος “Λες πολλά χωρίς να λες τίποτα”, τι εννοεί; Ότι λες πολλά παρ' ό,τι δεν λες τίποτα, ή ότι δεν λες τίποτα παρ' ό,τι λες πολλά;
Ακόμα και η επεξηγηματική αυτή αντιμετάθεση των όρων της εξίσωσης (ή ανίσωσης, που μου θύμισε και μια φίλη μαθηματικός, αδίστακτοι οι μαθηματικοί στη λεξιπλασία ώρες-ώρες) δεν επαρκεί για την επίτευξη του επιθυμητού βαθμού σαφήνειας.

Η αμφισημία αυτή είναι αδυναμία ή δυνατότητα του γραπτού λόγου; Ευτυχώς, τέτοιου είδους ερωτήματα δεν επιδέχονται μιας μόνο ορθής απάντησης και για το λόγο αυτό θα θεωρήσω ότι πρόκειται περί δυνατότητας και όχι αδυναμίας. Ο γραπτός λόγος αντανακλά με μεγαλύτερη ακρίβεια τα συναισθήματα του υποκειμένου. Δίνει τη δυνατότητα -τουλάχιστον στον ικανό και ανήσυχο χειριστή- να διατυπώσει τη σκέψη του χωρίς πίεση χρόνου, να επιλέξει τις σωστές λέξεις, να επινοήσει ενδεχομένως κι άλλες, να πειραματιστεί με τη σύνταξη και τη στίξη, αλλά και του επιτρέπει, διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας αυτά που έχει γράψει, να έρθει όσες φορές θέλει στη θέση του αποδέκτη του μηνύματος και να διαμορφώσει τελικά ένα κείμενο που θα συνδυάζει την ακρίβεια στην έκφραση και τη διατύπωση με την αποτελεσματικότητα στη μετάδοση της πληροφορίας.

Το “λες πολλά χωρίς να λες τίποτα”, επίσης, πέραν της παραπάνω προβληματικής ερμηνείας του, τουλάχιστον ως απομονωμένου από το τυχόν υπόλοιπο κείμενο, εκφράζει -και αντίστοιχα προκαλεί- αναλόγως αντίθετα μεταξύ τους συναισθήματα, δεδομένου ότι είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που κάποιος εκλαμβάνει την “είσαι φλύαρος” εκδοχή ως φιλοφρόνηση, όπως και ακόμα λιγότερες αυτές που εκλαμβάνει την αντίθετη εκδοχή ως μομφή (θα πρέπει να είναι πολιτικός ή δικηγόρος και άρα ακατάλληλος ως παράδειγμα αντανάκλασης των μέσων ανθρώπινων αξιών, ενίοτε δε και κοινωνικών συμπεριφορών). Είναι, επομένως, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκφραση, περισσότερο ακόμα και από το γνωστό “ήξεις αφίξεις”, καθώς είναι αμφίβολο (ακόμα και στην περίπτωση της προφορικής επικοινωνίας, όπου συμμετέχει ο χρωματισμός και ο τονισμός της φωνής, οι χειρονομίες, οι κινήσεις κ.λπ.) αν είναι δυνατός ο ασφαλής αποκλεισμός του ανεπιθύμητου ενδεχομένου μεταξύ των συνομιλητών. Αν θεωρήσουμε, βέβαια, ότι είναι επιδιωκόμενος αυτός ο αποκλεισμός.

Ο λόγος, άλλωστε, ως αμφίδρομης λειτουργίας μέσο έκφρασης και συλλογιστικής, έχει, όπως και όλα τα υπόλοιπα, εγγενείς αδυναμίες, των οποίων, όμως, η διαχείριση, επομένως και η εκμετάλλευση, εξαρτάται από το χρήστη. Ή και κάποιες φορές, αν βοηθήσει κι η τύχη, από αμφότερους τους συνομιλητές.